Tạp chí Văn nghệ Thái Nguyên nỗ lực góp phần gìn giữ chuẩn mực thẩm mỹ trong cộng đồng sáng tạo và tiếp nhận các giá trị văn học nghệ thuật

Trong bối cảnh chung, đời sống của chúng ta đang chuyển mình mạnh mẽ dưới tác động của công nghệ và mạng xã hội, văn học nghệ thuật cũng không tránh khỏi những tác động đó và bên cạnh những tiến bộ do sự vận động của thời cuộc mang lại thì việc gìn giữ và phát huy các chuẩn mực thẩm mỹ truyền thống đang đứng trước không ít thách thức. Giữa dòng chảy sôi động ấy, các cơ quan báo chí chuyên ngành, đặc biệt là các tạp chí văn nghệ địa phương, hơn bao giờ hết càng phải giữ một vai trò đặc biệt quan trọng trong việc định hướng, chắt lọc và lan tỏa những giá trị nghệ thuật đích thực. Tôi xin chia sẻ một vài suy nghĩ và minh chứng cụ thể về nỗ lực của Tạp chí Văn nghệ Thái Nguyên trong việc góp phần gìn giữ chuẩn mực thẩm mỹ trong cộng đồng sáng tạo và tiếp nhận văn học nghệ thuật.

Trước hết, xin được xác định chuẩn mực thẩm mỹ là gì? Theo các tài liệu khái quát lại thì, chuẩn mực thẩm mỹ là hệ thống những tiêu chí, quan niệm, quy tắc hoặc định hướng chung được xã hội thừa nhận nhằm đánh giá cái đẹp, cái đúng, cái cao quý trong nghệ thuật và đời sống. Nó phản ánh trình độ văn hóa, thị hiếu thẩm mỹ và lý tưởng nhân văn của thời đại.

Chuẩn mực thẩm mỹ không cố định, mà luôn biến đổi theo bối cảnh xã hội, văn hóa và quan niệm đạo đức. Nó đóng vai trò như một “kim chỉ nam” giúp người sáng tác định hình nội dung và hình thức nghệ thuật phù hợp, có giá trị. Chuẩn mực thẩm mỹ góp phần nâng cao thị hiếu công chúng, hướng con người tới cái đẹp, cái thiện, và khơi gợi cảm xúc sâu sắc. Đồng thời, chuẩn mực thẩm mỹ cũng là cơ sở để phân biệt giữa giá trị nghệ thuật đích thực và những biểu hiện lệch chuẩn như dung tục, phản cảm, giả dối.

Trong cộng đồng sáng tạo và tiếp nhận các giá trị văn học nghệ thuật, chuẩn mực thẩm mỹ bao gồm nội dung, hình thức và quan điểm sáng tác. Về nội dung, phải tôn trọng giá trị chân – thiện – mỹ; phản ánh sâu sắc hiện thực đời sống; nuôi dưỡng tâm hồn, lòng yêu nước và ý thức cộng đồng. Về hình thức: Ngôn ngữ cần chắt lọc, biểu đạt phù hợp; sử dụng biểu tượng, hình ảnh giàu giá trị cảm xúc và nghệ thuật. Về quan điểm sáng tác: Cần có trách nhiệm xã hội, không chạy theo thị hiếu thấp kém, không cổ vũ bạo lực, kích động, hay dung tục hóa văn học nghệ thuật.

Tạp chí Văn nghệ Thái Nguyên (tiền thân là Văn nghệ Bắc Thái) là cơ quan ngôn luận của Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh, ra đời và phát triển trong một hành trình gắn bó sâu sắc với đời sống văn hóa – văn nghệ của vùng đất trung du giàu truyền thống cách mạng có tính kế thừa từ thời Văn nghệ Việt Bắc. Ngay từ số báo đầu tiên (tháng 6 năm 1991), đến nay đã hơn 30 năm, Văn nghệ Thái Nguyên luôn giữ vững định hướng: kiên trì theo đuổi tiêu chí tuyển chọn, giới thiệu các tác phẩm có giá trị về tư tưởng và nghệ thuật, đậm chất nhân văn, giàu bản sắc dân tộc và không xa rời cuộc sống. Đó là lựa chọn đầy trách nhiệm xã hội, được gìn giữ và tiếp nối qua nhiều thế hệ làm báo/tạp chí văn nghệ tỉnh nhà.

Quá trình hơn ba thập kỷ ấy là hành trình bền bỉ của một tập thể yêu nghề, hiểu nghề, luôn đặt sứ mệnh gìn giữ chuẩn mực thẩm mỹ lên hàng đầu. Từ những ngày đầu còn nhiều khó khăn về cơ sở vật chất, bỡ ngỡ về nghề (vì lãnh đạo Hội ngày ấy đều là những người viết mới được điều động từ các ngành khác về xây dựng Hội, như nhà thơ Hà Đức Toàn – Phó Chủ tịch UBND huyện Đại Từ, nhà văn Hồ Thủy Giang – giáo viên Văn trường cấp 2; nhà báo Lê Thế Thành – Chánh văn phòng Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy…) nhưng những người đứng đầu ấy đã luôn quan tâm đặc biệt đến chất lượng của tờ báo. Bây giờ, khi giở lại những số báo đầu tiên, chúng tôi vẫn không khỏi trầm trồ bởi giá trị nội dung trên từng tác phẩm. Những tên tuổi xuất hiện trên các số báo đầu tiên đã được lựa chọn kĩ lưỡng để “ghim” vào lòng độc giả ngay từ lần gặp đầu. Những cái tên như: Vi Hồng, Hà Đức Toàn, Ma Trường Nguyên, Hồ Thủy Giang, Khánh Kiểm, Trần Văn Loa, Dương Thị Nội, Tuấn Vinh…, cho đến nay vẫn là những thương hiệu của làng văn nghệ tỉnh nhà và trong khu vực, thậm chí là trên cả nước..  

Trong công tác tổ chức nội dung, vai trò của các biên tập viên được đặt ở vị trí trung tâm, là người "gác cổng" thẩm mỹ cho mỗi số báo. Với tinh thần trách nhiệm cao, đội ngũ biên tập luôn bám sát tiêu chí: chọn lọc kỹ lưỡng, thẩm định khách quan, biên tập cẩn trọng, giữ được tiếng nói riêng của tác giả nhưng không để lệch chuẩn về tư tưởng và nghệ thuật. Đội ngũ biên tập viên mặc dù phải kiêm nhiệm nhiều công việc, nhưng nhận thức được vai trò của mình, mỗi cá nhân đều luôn cố gắng để tạo ra hiệu suất công việc cao nhất, góp phần xây dựng Tạp chí ngày càng đổi mới nội dung, nâng cao chất lượng tác phẩm và làm phong phú các chuyên mục, đáp ứng yêu cầu cảm thụ văn học nghệ thuật của độc giả. Các thế hệ lãnh đạo Hội, lãnh đạo Tạp chí là người hiểu rõ hơn ai hết sự cần thiết phải phát triển Tạp chí về mọi mặt. Sau nhiều năm bền bỉ và nỗ lực đã hình thành một phương châm của Văn nghệ Thái Nguyên, đó là: Nhân văn - Trí tuệ - Phát triển. Ba tiêu chí đó luôn hòa vào nhau, không tách rời, tạo nên một Văn nghệ Thái Nguyên được công chúng và đồng nghiệp, giới văn nghệ trên cả nước yêu mến. Văn nghệ Thái Nguyên có nhiều độc giả, đồng thời có nhiều cộng tác viên trên cả nước tìm về.

Nội dung quyết định chất lượng của mỗi ấn phẩm, việc xây dựng các chuyên mục phù hợp với mong muốn của độc giả được đặt ra. Một vị Tổng biên tập Tạp chí khi còn đương nhiệm thường đề ra nguyên tắc: “Chúng ta phải đưa ra những cái người đọc cần, chứ không được mang đến những cái mình có”, điều đó đã khiến những người làm Văn nghệ Thái Nguyên phải luôn nghiêm túc trong chuyên môn. Ở mỗi chuyên mục, đều đòi hỏi sự dụng công từ khâu tổ chức đến tuyển chọn và chỉnh sửa. Chuyên mục Văn xuôi có thể coi là một trong những điểm sáng của Tạp chí, nơi giới thiệu những truyện ngắn, tản văn, bút ký đặc sắc từ các cây bút trong và ngoài tỉnh. Các truyện ngắn thường mang đậm chất nhân văn, phản ánh đa chiều về đời sống, là các vấn đề mang tính vùng miền như nông thôn mới, chuyển dịch văn hóa, mối quan hệ giữa truyền thống và hiện đại. Những tác phẩm được chọn in thường là những lát cắt sâu sắc về số phận con người, thể hiện khát vọng sống thiện, sống đẹp, sống có trách nhiệm với cộng đồng.

Ở chuyên mục Thơ, Tạp chí kiên định với tiêu chí: thơ phải có tư tưởng, hình ảnh sáng tạo, ngôn ngữ cô đọng, tránh dễ dãi, cũ kỹ. Những bài thơ được chọn thường thể hiện chiều sâu, sự chiêm nghiệm đời sống và tính mới trong cách biểu đạt. Tạp chí luôn tạo điều kiện cho các tác giả trẻ, nhưng không đánh đổi chuẩn mực thẩm mỹ lấy sự phá cách hời hợt. Không ít nhà thơ trẻ đã khởi đầu sự nghiệp từ những bài thơ đầu tiên được đăng trên Văn nghệ Thái Nguyên, dần hình thành phong cách riêng và trưởng thành trong sáng tạo nghệ thuật.

Chuyên mục Nghiên cứu – Trao đổi được xem là "mạch ngầm học thuật" của Tạp chí. Các bài viết ở đây thường phân tích, bình luận về khuynh hướng sáng tác, lý luận – phê bình văn học nghệ thuật,... góp phần nâng cao nhận thức thẩm mỹ cho cả người viết và người đọc. Đây là kênh để đội ngũ lý luận phê bình trong tỉnh và khu vực thể hiện chính kiến một cách nghiêm túc và khách quan. Đồng thời, qua đó góp phần xây dựng một nền tảng lý luận vững vàng, tạo sự định hướng cho hoạt động sáng tác và tiếp nhận nghệ thuật.

Chuyên mục Văn hóa và chuyên mục Nghệ thuật giới thiệu các giá trị văn hóa truyền thống như phong tục vùng miền, làn điệu dân ca, nghề thủ công…; các bài viết phân tích, đánh giá chuyên môn về các chuyên ngành nghệ thuật như: nhiếp ảnh, kiến trúc, mỹ thuật, sân khấu... Những bài viết thường giàu tư liệu, phong phú thực tế nên được bạn đọc đánh giá cao vì giúp kết nối chiều sâu văn hóa với nhịp sống đương đại. Ngoài ra, chuyên mục còn dành một phần cho công bố tác phẩm với các góc nhìn mang tính khơi gợi và thưởng thức nghệ thuật có định hướng.

Không chỉ chú trọng tổ chức nội dung, Tạp chí còn không ngừng làm mới hình thức trình bày để nâng cao hiệu quả tiếp cận bạn đọc. Bố cục trình bày rõ ràng, minh họa đẹp, chất lượng in ấn được cải thiện, giao diện website và các nền tảng số cũng được đầu tư, giúp tờ báo gần gũi hơn với độc giả hiện đại. Những nỗ lực này không chỉ để đáp ứng yêu cầu thị hiếu, mà còn nhằm lan tỏa cảm hứng nghệ thuật đến nhiều tầng lớp công chúng.

Một khía cạnh rất đáng chú ý trong hành trình gìn giữ và lan tỏa chuẩn mực thẩm mỹ chính là sự tiếp nhận tích cực từ cộng đồng độc giả. Bạn đọc của Tạp chí Văn nghệ Thái Nguyên không chỉ giới hạn ở địa phương mà còn mở rộng ra nhiều tỉnh thành, gồm các nhà văn, nhà nghiên cứu, giáo viên, học sinh, người yêu văn chương và có nhu cầu thưởng thức nghệ thuật. Được sự quan tâm của Thường trực Tỉnh ủy và Thường trực UBND tỉnh, dưới  sự tham mưu của ban Tuyên giáo Tỉnh ủy, nhiều năm nay Văn nghệ Thái Nguyên đã đến được các xóm, bản, tổ dân phố, được cơ sở tiếp nhận như một kênh tuyên truyền chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước thông qua văn hóa và văn học nghệ thuật. Điều đó cho thấy Tạp chí đã tạo được hiệu ứng lan tỏa tốt. Nhiều tác phẩm sau khi đăng trên Tạp chí đã được độc giả chủ động gửi thư phản hồi, góp ý, chia sẻ cảm xúc. Điều đó cho thấy Tạp chí không chỉ là nơi xuất bản tác phẩm mà còn là điểm hẹn văn hóa, nơi diễn ra sự tương tác hai chiều giữa người viết và người đọc. Việc bạn đọc chủ động tìm đến Tạp chí, theo dõi thường kỳ và trân trọng từng số báo là một minh chứng sống động cho uy tín, ảnh hưởng và giá trị thực tiễn của tờ báo trong đời sống văn hóa.

Một điều chúng tôi muốn chia sẻ nữa là, Ban biên tập luôn coi trọng ý kiến của bạn đọc như một kênh kiểm nghiệm thực tế để điều chỉnh nội dung ngày càng phù hợp, đúng tôn chỉ và gần gũi hơn với công chúng mà vẫn giữ được tính đặc thù. Tư duy biên tập của Tạp chí không dừng lại ở việc "chọn hay bỏ", mà là quá trình đối thoại, đồng hành với người viết và người đọc để cùng nhau làm nên một không gian văn hóa tử tế, sáng rõ.

Giữa bối cảnh nhiều ấn phẩm văn học nghệ thuật đang phải đối diện với áp lực thương mại hóa hoặc chạy theo xu hướng dễ dãi, Tạp chí Văn nghệ Thái Nguyên vẫn kiên trì với con đường mà mình đã chọn: nâng niu, bảo vệ và lan tỏa các giá trị văn học nghệ thuật chính thống. Đây không phải là hành trình dễ dàng, nhưng là hành trình đáng đi, bởi chúng tôi tin rằng: giữ được chuẩn mực thẩm mỹ là giữ được nền tảng cho sự phát triển lành mạnh của đời sống tinh thần xã hội. Hành trình hơn ba mươi năm ấy là minh chứng cho một tờ báo không chỉ tồn tại mà còn phát triển bằng tâm huyết và bằng sự đồng cảm với độc giả.

Trong thời gian tới, chắc chắn sẽ có những thay đổi để phát triển, dù dưới hình thức nào, Văn nghệ Thái Nguyên vẫn mong được tiếp tục thực hiện sứ mệnh cao cả của mình, tiếp tục được“nỗ lực góp phần gìn giữ chuẩn mực thẩm mỹ trong cộng đồng sáng tạo và tiếp nhận các giá trị văn học nghệ thuật”, như hành trình hơn 30 năm qua, để được phục vụ tốt hơn, làm giàu thêm đời sống văn hóa tinh thần của công chúng, góp phần làm phong phú thêm đời sống văn học nghệ thuật cả nước.

Thu Huyền